10 najważniejszych przystanków na szlaku architektury Łodzi przemysłowej

Łódź to miasto z bogatą historią przemysłową. Uwarunkowania naturalne sprawiły, że w XIX wieku miasto zostało włączone do osad przemysłowych. Zadecydowała o tym duża ilość małych rzek oraz lasów. W przeszłości Łódź była miastem manufaktur, zatrudniających ogromne ilośći robotników. Podróż szlakiem architektury przemysłowej to zaproszenie do odkrywania bogatej historii miasta. Oto 10 naujważniejszych obiektów architektonicznych, których nie można przeoczyć w trakcie zwiedzania:

1. Biała Fabryka – Fabryka Ludwika Geyera – ul. Piotrkowska 282/284

(obecnie Centralne Muzeum Włókiennictwa)

To bardzo istotne miejsce na mapie Łodzi. Była to bowiem pierwsza w Łodzi fabryka z tkalnią oraz przędzalnią bawełny, najbardziej nowoczesna, jak na ówczesne czasy. Budynek jest utrzymany w stylu klasycystycznym. Określenie „biała” w nazwie obiektu bierze się od koloru, na który została pomalowana cegła. Fabryka Geyera była wyposażona aż w 180 warsztatów tkackich. Obok budynku znajduje się specjalne pomieszczenie przeznaczone na pierwszą w Polsce maszynę parową. To właśnie ten zabytek posiadał również pierwszy w Polsce komin przemysłowy. W 1960 roku budowla została przekształcona na Muzeum Włókiennictwa, które wyróżniają unikalne zbiory w skali całej Europy. Od 2015 roku Fabryka została uznana za pomnik historii.

2. Bielnik Kopischa przy ulicy Tymienieckiego 5

Jego budowa przypada na lata 1828-1829. Jest to najstarszy obiekt fabryczny w Łodzi. Budynek był zarówno mieszkaniem Tytusa Kopischa, jak również zakładem bielnikowym, gdzie uszlachetniano i wykańczano surowe tkaniny. Ponadto suszono je, krochmalono oraz maglowano. Cały proces przebiegał sprawnie dzięki doskonałemu dostępowi do zasobów wodnych, których dostarczała przepływająca tu niegdyś rzeka Jasień. Przed wojną był on siedzibą kasy chorych oraz gabinetu pediatrycznego. Potem bielnik był zamieszkiwany przez pracowników zakładów Unonyex. Następnie budynek przechodził prace konserwacyjne, przez jakiś czas był również siedzibą banku. Ostatecznie został sprzedany jednej z warszawskich spółek.

3. Beczki Grohmana w Łodzi – brama przy ul. Targowej 46

To zabytek pamiętający prawdziwą Łódź Przemysłową. Henryk Grohman był jednym z największych łódzkich fabrykantów XIX wieku. Przejął firmę ojca i rozbudował zakład o kompleks włókienniczy. „Beczki Grohmana” to brama prowadząca do fabryki. Powstała w 1986 roku. Swój charakterystyczny wygląd zawdzięcza budulcowi – czerwonej, nietynkowanej cegle. „Beczki” odnoszą się do charaterystycznego łuku utrzymanego w neogotyckim stylu. Nad charakterystyczną arkadą znajduje się rzeźba w stylu secesyjnym. Obecnie obiekt wchodzi w skład Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

4. Pałac Augusta Haertiga – ulica Piotrkowska 236 w Łodzi

To jeden z najbardziej charakterystycznych zabytków łódzkiej architektury XIX wieku. Budynek został wzniesiony w latach 1895-1896 i mieścił reprezentacyjne apartamenty. Po wojnie mieściła się tam siedziba łódzkiego PCK. Po gruntownej renowacji, w 2005 roku zabytek został wyróżniony przez Fundację Ulicy Piotrkowskiej jako „Najlepsze Wnętrze Roku 2005”.

5. Pałac Juliusza Heinzla – ul. Piotrkowska 104

(obecnie siedziba Urzędu Miasta Łodzi)

Jego budowa zakończyła się w 1882 roku. Budowla została wzniesiona w stylu eklektycznym. Ponad gzymsem można dostrzec charakterystyczną rzeźbę, będącą alegorią przemysłu i handlu. Pałac należał do Juliusza Heinzel – łódzkiego przemysłowca, który dorobił się ogromnego majątku, ale również otrzymał tytuł barona. Obecnie w budynku znajduje się Urząd Wojewódzki oraz Urząd Miasta Łodzi. Od 1998 roku z balkonu Pałacu codziennie wygrywany jest hejnał miasta. Natomiast przed budynkiem znajduje się słynna ławeczka Tuwima, która jest jedną z atrakcji turystycznych.

6. Pałac Izraela Poznańskiego – ul. Ogrodowa 15

To obecnie jedna z najbardziej rozpoznawalnych budynków w Łodzi, nazywany również „Łódzkim Luwrem”. Jej właścicielem był jeden z najpotężniejszych łódzkich fabrykantów żydowskiego pochodzenia – Izrael Poznański, nazywany „królem bawełny”. Obok pałacu znajdował się kompleks fabryczny oraz kwatery robotnicze. Fabryka Poznańskiego przyczyniła się w największym stopniu do rozwoju przemysłu w naszym kraju. Fasada Pałacu jest utrzymana w neobarakowym stylu, który jest efektem renowacji przeprowadzonej w XX wieku. Obecnie te zabytkowe wnętrza są siedzibą Muzeum Miasta Łodzi.

7. Pałac Roberta Schweikerta – ul. Piotrkowska 262/264

Pałac Schweikerta jest niewielką budowlą wzniesioną w neobarokowym stylu. Jego częścią jest charakterystyczny dziedziniec, na którym skupione są pomieszczenia gospodarcze pełniące neigdyś funkcje stajni, wozowni czy stróżowki. Z tyłu pałacu jest usytuowany ogród włoski. W okresie II wojny światowej swoją siedzibę miał tu niemiecki bank. W latach dziewięćdziesiątych budynek został oddany Uniwersytetowi Łódzkiemu, gdzie obecnie znajduje się Instytut Europejski. Wyższe piętra zostały zagospodarowane pzrez Agencję Marketingową Kamikaze.

8. Budynek Browaru Karola Gottloba Anstadta – ulica Pomorska 34

Budynek został wzniesiony przez pierwszego architekta miejskiego – Jana Bojanowskiego. Jego właścicielm był Carol Goottlob Anstadt – niemiecki przedsiębiorca, który otworzył pierwszy, a zarazem największy browar w „przemysłowej” Łodzi. Budynek cechuje bogactwo zdobień architektonicznych takich jak: gzymsy czy pasy nadokienne. Obecnie znajdujesię tu siedziba Browarów Łódzkich S.A..

9. Willa Edwarda Herbsta – ul. Przędzalniana 72

Ta zabytkowa willa została wzniesiona w latach 1875-1877. Pełniła funkcję rezydencji córki Karola Scheiblera – Matyldy – oraz jej męża, Edwarda Herbsta – polskiego przemysłowca, który po śmierci został spadkobiercą majątku teścia. Budowla mieściła się przy tak zwanym Księżym Młynie, będącym wówczas osiedlem dla robotników. Willa reprezentuje neorenesans. Rodzina Herbstów była w posiadaniu budynku do 1941 roku, potem spełniając różne funkcje, ostatecznie została zaadoptowana w 1976 roku jako Muzeum Sztuki w Łodzi.

10. Magazyny Scheiblera przy ulicy Tymienieckiego 3

Budowa magazynów została zapoczątkowana od 1987 roku w celu przechowywania wyrobów włókienniczych. Obecnie stanowi siedzibę Art Inkubatora – istotnego miejsca dla rozwoju współczesnej Łodzi. To przestrzeń dedykowana młodym twórcom i przedsiębiorcom. Miejsce, które jest pełne inicjatyw oraz warsztatów. Dawne magazyny Scheiblera to idealny przykład architektury, w której wciąż żywy jest duch Łodzi przemysłowej zaadaptowany we współczesnych wnętrzach.